Η προγραμματική συμφωνία των αρχηγών των τριών κομμάτων της κυβέρνησης περιλαμβάνει ένα ξεχωριστό κεφάλαιο για το ζήτημα της “παράνομης μετανάστευσης και ασφάλειας”. Ο προσεκτικός αναγνώστης θα παρατηρήσει ότι δεν υπάρχει καμία πρόβλεψη και καμία συμφωνία για οποιοδήποτε μέτρο σχετικά με τους νόμιμους μετανάστες. Και τούτο παρά το γεγονός ότι τουλάχιστον το ΠΑΣΟΚ και η ΔΗΜΑΡ έχουν αναγνωρίσει (και στο εκλογικό τους πρόγραμμα) ότι υπάρχουν πολλά περιθώρια βελτιώσεων, ιδίως σχετικά με τις πολιτικές ένταξης και τα κοινωνικά δικαιώματα των νόμιμων μεταναστών. Τίποτα από όλα αυτά δεν βρήκε το δρόμο προς το κείμενο της συμφωνίας και είναι νομίζω προφανές ότι οι νόμιμοι μετανάστες συμπολίτες μας μάλλον δεν θα πρέπει να περιμένουν οτιδήποτε από τη νέα κυβέρνηση.

Ωστόσο, υπό τον προαναφερθέντα τίτλο “για την παράνομη μετανάστευση και την ασφάλεια” περιλαμβάνονται δύο τουλάχιστον σημεία συμφωνίας των τριών κομμάτων που στην πραγματικότητα δεν αφορούν τους παράνομους μετανάστες, αλλά άλλες κατηγορίες του μεταναστευτικού πληθυσμού. Συγκεκριμένα, υπό τον παραπάνω τίτλο έχουν περιληφθεί αναφορές στην ανάγκη επιτάχυνσης εξέτασης των αιτημάτων ασύλου και στη μεταρρύθμιση της νομοθεσίας για την απόδοση της ιθαγένειας. Είναι προφανές ότι ιδίως το τελευταίο αυτό ζήτημα δεν εντάσσεται στη θεματική της “παράνομης μετανάστευσης”, παρά μόνο αν αποδεχθούμε την ακραία και κάπως ασόβαρη νεοδημοκρατική προεκλογική ρητορεία ότι δήθεν ο νόμος για την απόδοση της ιθαγένειας αποτελεί “μαγνήτη για τους λαθρομετανάστες”. Η συμπερίληψη των θεμάτων αυτών στο κεφάλαιο περί “παράνομης μετανάστευσης και ασφάλειας” αποτελεί – εκ μέρους του ΠΑΣΟΚ και της ΔΗΜΑΡ – πλήρη συνομολόγηση της ορολογίας του Α. Σαμαρά αλλά και αποδοχή της συσχέτισης του νόμου περί ιθαγένειας με την παράνομη μετανάστευση. Υπ’ αυτή την έννοια οι αρχηγοί του ΠΑΣΟΚ και της ΔΗΜΑΡ δέχθηκαν εν προκειμένω ήδη ένα γκολ από τα αποδυτήρια.

Ο νόμος για την ιθαγένεια σε κίνδυνο

Η συμφωνία των τριών αρχηγών αναφέρει κατά λέξη ότι η νέα κυβέρνηση θα προχωρήσει στην “προσαρμογή του θεσμικού πλαισίου για απόδοση ιθαγένειας σε συνδυασμό με τις σύγχρονες εξελίξεις και σε αντιστοίχηση με τα ισχύοντα σε ευρωπαϊκές χώρες με παρόμοια προβλήματα (Ευρωπαϊκός Νότος)”. Ας επιχειρήσουμε να διαβάσουμε πίσω από τις γραμμές αυτής της κακότεχνης και ασαφούς διατύπωσης.

Χωρίς – νομίζω – να αδικώ τους συντάκτες του κειμένου, είναι προφανές ότι εδώ οι τρεις αρχηγοί μας λένε τα ακόλουθα:

α. ο νόμος 3838/2010 για την ιθαγένεια θα αλλάξει.
β. η αλλαγή του 3838/2010 θα γίνει προκειμένου αυτός να αντιστοιχηθεί στις “σύγχρονες εξελίξεις”. Ποιες όμως είναι πράγματι αυτές; και ποιος θα τις ερμηνεύσει;
γ. Πρότυπο και οδηγός στην αλλαγή του νόμου θα είναι τα ισχύοντα στον ευρωπαϊκό νότο. Η αναφορά αυτή θέτει ουσιαστικά το ζήτημα της κατάργησης των διατάξεων του 3838/10 που απονέμουν υπό όρους την ιθαγένεια στα παιδιά των νόμιμων μεταναστών που έχουν γεννηθεί στην Ελλάδα ή έχουν ολοκληρώσει έξι τάξεις ελληνικού σχολείου, καθώς ο “ευρωπαϊκός νότος” (Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία) δεν έχει υιοθετήσει παρόμοιες ρυθμίσεις.

Μακάρι να διαψευστώ, αλλά θεωρώ ότι ο δρόμος για την κατάργηση των κρίσιμων διατάξεων του 3838/2010 έχει ήδη ανοίξει και μάλιστα με τις υπογραφές του ΠΑΣΟΚ και της ΔΗΜΑΡ, ενώ στα μέσα μαζικής ενημέρωσης (τύπος, social media) τις τελευταίες ημέρες διοχετευόταν η είδηση ότι δήθεν ο νόμος“διασώθηκε” και ότι η Νέα Δημοκρατία αποδέχθηκε τη μη κατάργηση του.

Επιτάχυνση χορήγησης ασύλου ή εκτέλεσης απελάσεων

Προβληματική είναι και η αναφορά στην ανάγκη “επιτάχυνσης εξέτασης των αιτήσεων ασύλου”. Αν κανείς διαβάσει αυτή τη φράση στο πλαίσιο των δράσεων για την παράνομη μετανάστευση, αντιλαμβάνεται ότι αυτό που υπονοείται είναι ότι η ταχύτητα της εξέτασης συνδέεται με την επιδίωξη της απέλασης όσων η αίτηση θα απορριφθεί κατά την “επιταχυμένη” διαδικασία. Όμως η εξέταση των αιτημάτων ασύλου στη χώρα μας έχει ένα βεβαρυμένο παρελθόν και μόνο πρόσφατα έγινε δυνατό να αντιστοιχηθεί κάπως με τα διεθνώς ισχύοντα. Η μονομέρεια της αναφοράς στην “ταχύτητα” της εξέτασης και όχι στις άλλες ποιοτικές όψεις της αποτελεί ένα κακό οιωνό επιστροφής σε παλιές, κακές πρακτικές. Για παράδειγμα, ήδη με το νόμο 3907/2011 έχει θεσπιστεί η ίδρυση ανεξάρτητης υπηρεσίας εξέτασης αιτήσεων πολιτικού ασύλου. Η υπηρεσία σήμερα δε λειτουργεί ελλείψει προσωπικού. Θα ήταν άραγε τόσο ριζοσπαστικό για το ΠΑΣΟΚ και τη ΔΗΜΑΡ να διεκδικήσουν έστω αυτό, δηλαδή τη λειτουργία της ήδη θεσπισμένης ανεξάρτητης υπηρεσίας, αντί να συνομολογούν ουσιαστικά την ανάγκη να ξεμπερδεύουμε όπως – όπως και στα γρήγορα με τις εκκρεμείς αιτήσεις;

Τέλος, είναι γνωστό ότι υπάρχουν αιτούντες άσυλο των οποίων η αίτηση δεν έχει εξεταστεί -με ευθύνη του ελληνικού κράτους- επί πολλά χρόνια. Θα ήταν νομίζω σκόπιμο μαζί με την επιτάχυνση της διαδικασίας εξέτασης του αιτήματός τους, να προβλεφθεί κάποια λύση για όσους βρέθηκαν -χωρίς δική τους ευθύνη- στην ουρά αναμονής για την εξέταση του αιτήματός τους.

Μονοδιάστατη η αντιμετώπιση του μεταναστευτικού ζητήματος

Κατά τα άλλα, το κείμενο της συμφωνίας περιλαμβάνει αόριστες αναφορές στην αναβάθμιση της φύλαξης των συνόρων και των αρμοδιοτήτων της FRONTEX. Κι εδώ μια μεγαλύτερη σαφήνεια θα βοηθούσε δεδομένου ότι ως αναβάθμιση της φύλαξης των συνόρων από την προηγούμενη κυβέρνηση είχε παρουσιαστεί – για παράδειγμα – η κατασκευή του γνωστού φράχτη στον Έβρο. Επίσης, δεν προκαλεί απορία η συμφωνία της Νέας Δημοκρατίας και του ΠΑΣΟΚ στην “διασπορά των παράνομων μεταναστών σε κέντρα φιλοξενίας ως τον επαναπατρισμό τους”, αλλά έχω την εντύπωση ότι η Δημοκρατική Αριστερά θα πρέπει κάπως να δικαιολογήσει τη ριζική αλλαγή της στάσης της, καθώς μόλις στα τέλη Μαρτίου είχε καταψηφίσει στη Βουλή τη δημιουργία των συγκεκριμένων κέντρων.

Η πρωτοβουλία για την αλλαγή της Συμφωνίας “Δουβλίνο ΙΙ”, τελεί υπό την αίρεση της ευρωπαϊκής συμφωνίας και -κατ’ αυτή την έννοια- φοβάμαι ότι θα έχει την τύχη της ήδη εγκαταλειφθείσας επαναδιαπραγμάτευσης του μνημονίου. Τέλος, η τελική διατύπωση του κεφαλαίου για την προτεραιότητα της ασφάλειας των πολιτών επισφραγίζει τη συντηρητική κυριαρχία. Καθώς οι λέξεις έχουν πάντα τη σημασία τους, θα πρέπει να πω ότι θεωρώ τουλάχιστο άστοχο και ανεπαισθήτως νομιμοποιητικό να χαρακτηρίζονται στο κείμενο της συμφωνίας ως απλές περιπτώσεις “αυτοδικίας” περιστατικά όπως το πρόσφατο της Παλλήνης, ένα λάθος που -για να είμαστε δίκαιοι- γίνεται από όλη την αριστερά.

Συνολικά, το κείμενο της συμφωνίας αντιμετωπίζει το μεταναστευτικό ζήτημα μονοδιάστατα ως ένα πρόβλημα παράνομης μετανάστευσης. Απουσιάζουν απολύτως οι προτάσεις που αφορούν στις πολιτικές ένταξης του νόμιμου μεταναστευτικού πληθυσμού που -ας μην το ξεχνάμε- αποτελεί τη μεγάλη πλειοψηφία των μεταναστών στη χώρα. Απουσιάζουν προτάσεις, απολύτως εφικτές πολιτικά και οικονομικά και ώριμες κοινωνικά, για τον εξορθολογισμό της νομοθεσίας για τη ρύθμιση της νόμιμης παραμονής του μεταναστευτικού πληθυσμού και την τακτοποίηση της παραμονής των μη απελάσιμων και εκείνων που έχουν δημιουργήσει ισχυρούς βιοτικούς δεσμούς με την Ελλάδα. Ό,τι περιλαμβάνεται, τείνει προς τη διαμόρφωση ενός αυταρχικού και συντηρητικού πλαισίου και προειδοποιεί για σημαντικές υποχωρήσεις ιδίως στα ζητήματα της ιθαγένειας και της διοικητικής κράτησης των παράνομων μεταναστών.

Δεν θεωρώ ούτε θεωρούσα ποτέ ότι υπάρχουν περιθώρια κοινού βηματισμού της αριστεράς με τη ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ. Ωστόσο, αν κανείς παρέκαμπτε αυτή τη σοβαρή διαφωνία, θα μπορούσε στο πλαίσιο ενός πολιτικού συμβιβασμού να αντιληφθεί τη συνάντηση “κάπου στο κέντρο” στο πλαίσιο της συμμετοχής σε μια πολυκομματική κυβέρνηση. Εκείνο που ειλικρινά δεν κατανοώ είναι γιατί η συμμετοχή στην κυβέρνηση θα πρέπει να συνοδεύεται από την πλήρη προσχώρηση στο πρόγραμμα του αντιπάλου.

Πηγή: Εποχή